Gazete Yolculuk Haber Merkezi
Bizzat Rus ordusu tarafından kurulmuş olan, paralı askerlerden oluşan ve çeşitli coğrafyalarda örtük operasyonlar için kullanılsa da Ukrayna savaşıyla beraber resmi niteliği ve bağları görünür hale gelen Wagner Grubu‘nun basına “isyan” olarak yansıyan kalkışması, artık hemen her konuda olduğu gibi birbiri ile taban tabana zıt haberlerin iç içe geçtiği, kafa karıştırıcı bir tablo halinde birkaç gündür gündeme oturmuş durumda.
Enformasyonun başlı başına bir yönlendirme aracına dönüştüğü günümüz koşullarında, verilen demeçlerden yapılan haberlere kadar konuyu anlamayı güçleştiren pek çok verinin ortaya saçılması, sadeleştirmenin ve neden-sonuç ilişkisi kurarak anlamanın önemini artırıyor.
Ukrayna, yalnızca Ukrayna değildir
Ukrayna uzun süredir artık yalnızca Ukrayna değildir. Bu durum, Rusya’nın askeri müdahalesi dahil hemen her sorunun ele alınışında gözetilmesi gereken bir boyut niteliğindedir. Örneğin, ister bir NATO üssü, ister Batı blokunun bileşke niteliğindeki cephesi, ister yeniden paylaşım savaşının ön cephesi olarak görülsün, Ukrayna’da hemen hiçbir gelişmenin ABD’den bağımsız ele alınamayacağını söylemek mümkün. Diğer bir ifadeyle, Kuzey Akım doğal gaz boru hatlarına yönelik sabotajın veya Rusya’yı Kırım Yarımadası’na bağlayan Kerç Köprüsü’nün bombalanması gibi saldırılarda “ABD parmağı” görmek için çok somut deliller aramaya gerek yok.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, henüz Rusya’da “son hamlenin” görülmediğini, bunun gelişmekte olan bir “hikaye” olduğunu belirterek, ABD’nin durumu çok dikkatli ve yakından takip ettiğini söylerken, aynı zamanda kendi hesap ve beklentilerini yansıtmış oluyor.
Böylesine olguların iç içe geçtiği ve her gelişmenin önemsenerek dikkate alındığı, ABD’nin hemen her fırsatı değerlendirmek için her yola başvurabileceği sıcak bir sahada, Wagner gibi istismara açık bir yapının yönlendirilmesi veya atacağı (isyan/kalkışma niteliğindeki) ters adımların fırsata çevrilmesi kimseye şaşırtıcı gelmez/gelmemelidir.
Mevcut gerilimin kimi konularda bir turnusol işlevi de gördüğünü ve dolayısıyla da Rusya yönetiminin buna bağlı kimi önlemler alacağını hatta kontrolsüz davranma ihtimaline bağlı olarak Wagner’in bütünüyle devre dışı kalabileceğini söylemek mümkün. Bu, tabii ki Rus ordusunun sahada bu türden araçlara/organlara başvurmayacağı, buna ihtiyaç duymayacağı, “arınarak” daha “temiz” olacağı anlamına gelmiyor. Nitekim Wagner’in geçmişinde, uluslararası ilişkiler açısından sahiplenilemeyecek operasyon ve eylemlerin olduğu biliniyor.
“Eşitlikler” değilse de “benzerlikler” kurmak gerekirse; Türkiye’nin Suriye’de kurduğu ÖSO gibi yapılanmalar, ABD’nin Black Water’ı, hatta bugün Türkiye’de tartışma konusu edilen SADAT vb. sayılabilir. SADAT belki Ukrayna gibi sahada savaşmadı ama Afrika’da eğitim verdi; Suriye Milli Ordusu’nun hazırlanmasında ve eğitiminde rol aldı.
Bu sorunun çözümlenmesinde Kremlin, hem kan dökülmemesini hem de Ukrayna sahasına bir zaaf olarak yansımamasını gözetti; roket atışlarına dahi ara vermedi; öncelikleri bu çerçevede oldu. Ancak devamında bu sorunun “nüksetmemesi” için de önlem alınması sürpriz olmayacaktır. Örneğin Wagner’i bütünüyle veya kısmi olarak tasfiye yoluna gitse de bu türden araçlardan bütünüyle vaz geçmek yerine Savunma Bakanlığı’na bağlı daha kontrol edilebilir biçimler tercih edilecektir. Nitekim Çeçenlerle bu türden bir ilişki kurulmuş durumda.
Genişleyen BRICS ve daralan ABD hegemonyası
Eğer, servis edilen ve daha çok kişisel/dar verilerden oluşan, sınıfsal ölçü ve bilinçten yoksun haberlerle yetinmeyeceksek, BRICS’in hızla genişleyen kapsamını, bunun dünya dengeleri, paylaşım vb. üzerindeki etkisini; 100 yılda bir rastlanabilecek türden ve son 20 yılın en önemli gelişmeleri olarak değerlendirilebilecek bu adımları görmek ve ABD’nin buna neden seyirci kalmayacağını, küresel sahada kendi araç ve imkanlarıyla mutlaka karşılık vereceğini bilmek durumundayız.
Bilinir ki siyasal değerlendirmeler, delil toplamadan ve istihbari iz sürmeden farklı olarak bağlam kurmayı gerektirir. Dolayısıyla da Ukrayna güçlerinin başlattığı karşı saldırı ile Wagner eksenli kalkışmanın eşzamanlılığı, “Batı” tarafından buna yüklenen abartılı anlamlar vb. ABD’nin ve müttefiklerinin rolünün/müdahalesinin hiç de zayıf bir olasılık olmadığını gösteriyor.
Wagner’in kurucusu Yevgeni Prigojin’in gerek kendi açıklamalarından gerekse basına düşen süzülmemiş haberlerden hareket edip konuyu “abartmanın” ardında yatan yanılgılardan biri de kadro ve aktörlere yüklenen anlamın Rusya’nın devlet yapısına dair bilgi eksikliği ile malul olmasıdır. Prigojin’in, 25 bin kişiden söz etse de gerçekte yaklaşık 2 bin kişi ile yürümesine verilen büyük anlam; saldırı yerine (şimdilik) görüşerek etkisizleştirmeye, provokatif başka ihtimallere karşı Putin, Şoygu gibi kadroların güvenlik önlemi almış olmasına çok abartılı anlamlar yüklenmesi de bu çerçevededir. Örneğin savunma bakanlığı öncesinde, 1991-2012 arasında tam 21 yıl (Sosyalizmin “Sovyet Kurtarma Birlikleri” deneyiminden miras kalan bir kurumlaşma niteliğindeki) Acil Durumlar Bakanlığı‘nı üstlenen Sergey Şoygu’nun kim olduğu, devlet yapılanması içindeki yeri, dünden bugüne hangi kesintisiz ilişkiler içinde yer aldığı vb. bilinmeden, Prigojin’in kişisel dayatmalarına bağlı olarak Putin tarafından “harcanağını” beklemek, fazlaca kişiselleştirilmiş bir değerlendirme olur.
Evet, Rusya ordusunun askeri bağlamda çeşitli açılardan zayıflıklar taşıdığı söylenebilir. Ancak bir yanıyla da 17 milyon kilometrekarelik alanıyla Dünyanın en büyük ülkesine yayılmış, özellikle askeri teknoloji, hava-deniz ve nükleer açısndan çok özel donanım ve imkanlara sahip bir ordudan bahsediyoruz. Dünya ölçeğinde hızlanan paylaşım, rekabet ve kutuplaşma, Rusya’nın askeri ve iktisadi olarak uğradığı kuşatmayı, Çin vb. ülkeler üzerinden aşma fırsatı veriyor. Süreç, Arabistan’dan İran’a, Mısır’dan BAE’ye kadar pek çok ülkenin BRICS’e katılımının beklenmesi bağlamında ezberleri bozacak boyutlarda hızla gelişiyor. Şanghay’da 2015’te kurulan Yeni Kalkınma Bankası alternatif bir IMF olarak hazırlanıyor. Ve bunlar 3. Yeniden Paylaşım Savaşı’nın güncellenmiş araç ve yöntemlerle hızlanarak yaşandığı bir döneme denk geliyor.
BRICS’in, sadece ortak bir para birimi değil, ABD’nin dünya para transferinde kullandığı SWIFT sistemine de bir alternatif yaratmayı gündeme almasının beklendiği Ağustos zirvesinin, yeni ve potansiyel katılımcılarla süreci, dolayısıyla da gerilim ve çatışma potansiyellerini hızlandırması beklenmelidir.
Dünyada ABD’nin, piyasada doların etkisinin zayıf düşürülmesinden, belirleyiciliğinin sonunun gelmesinden, 1945 sonrası kurumsallaşma ve hegemonya ilişkilerinin yerini kutuplaşma, kurumsallaşma, işleyiş vb. bağlamında başka bir dünyaya bırakmasına kadar geniş boyutlu, çok parametreli bir alt üst oluş sürecine girilmiş olması, olgunun doğası gereği, bundan sonra dünyanın neresinde olursa olsun yaşanabilecek hemen her gelişmede dikkate alınmayı gerektiriyor.
Sınıfsal bakış, duruş ve sorumluluk
Konunun sınırlarını zorlamadan söylemek gerekirse, paylaşım savaşı sırasında devrimcilerin rolü, eğer mümkün ise savaşı iç savaşa çevirmek ve sınıflar mücadelesini başarıya taşımaktır. Ancak bu olamıyorsa, Rusya’da/Moskova’da yaşanabilecek iç karışıklık, ABD eksenli emperyalist bloka yarar ki bunun taraf olunacak, halklar adına savunulacak bir yanı yoktur.
Emperyalistler arasındaki çelişmelerden yararlanmak ile onlardan birine taraf olmak aynı şey değildir. Genelde sermaye güçleri özelde onların partileri, kendi programlarını halkların programıymış ve onların çıkarınaymış gibi gösterirler. Sınıfsal bakış, bu tuzağa düşmemenin ve doğru yerde saf tutmanın sigortasıdır. Herhangi bir ülkede sermayenin gerici/faşist iktidarlarının halka yönelik saldırı ve haksızlıklarının çözümü, aynı sınıfsal nitelikte bir başka iktidarın müdahalesi ile değil, halkların örgütlü mücadelesi ile olur. Bu bağlamda, Ukrayna halklarının kurtuluşu, Rusya’nın müdahalesiyle, Rusya halklarının kurtuluşu, ABD/NATO müdahalesi ile olmaz. Sınıfsal teşhir, bilinçlendirme ve örgütlenme, sorunları olduğu kadar çözüm yollarını da görünür kılar.
Dünya ölçeğinde tarihin motorunun, yılları aylara sığdıracak şekilde hızlanarak dönmeye başladığı, çelişmelerin keskinleşerek derinleştiği, paylaşım ve hegemonya krizinin küresel savaş enstrümanlarıyla yürütüldüğü bu koşullarda; büyük resmin ülkeye izdüşümü ve devrimci sosyalist yapılara yüklediği sorumluluklar dikkate/gündeme alınmadan bugün artık ne seçim sonuçları, ne ittifaklar meselesi ne de sınıflar mücadelesinin güncel veya programatik ihtiyaçları doğru tartışılamaz, gerekleri yerine getirilemez.
Eğer ezilenlerin çapı/niteliği, toplumsal dinamiklerin bugünkü konumu ve rolü doğru tanımlanacak ve buna göre hayatın her kesitinde (hem sandıkta hem sokakta) sonuç alıcı biçimde rol alınacaksa; bu, tek tek her yapının olduğu kadar bir arada hepimizin omuzlarına sorumluluk yüklüyor. Gereklerini konuşmak/tartışmak, buna uygun kolektif zeminler oluşturmak, ertelenemez ve öznel ihtiyaçlara feda edilemez önemdedir. Bu, bir sorumluluk anımsatması ve ortak üretim/hareket çağrısıdır.
